De geschiedenis van het georganiseerde schaatsen in Ede begint in 1918 als op 29 november de Edesche IJsclub wordt opgericht. De club heeft onmiddellijk een ijsbaan op een terrein achter de Gasfabriek aan de Schaapsweg dat beschikbaar wordt gesteld door Waschinrichting Gelria. Het bedrijf Gelria is ook al genoemd in verband met een poging om al in 1908/1909 een ijsbaan in te richten op zijn terrein. Ongetwijfeld hiermee samenhangend is in 1908 geprobeerd in Ede een IJsclub op te richten. Voor zover bekend is die poging mislukt.

De IJsclub met haar ijsbaan aan de Schaapsweg is tussen 1919 en de jaren ’40 van de 20^e eeuw een groot succes. Er zijn veel evenementen en bovendien is de baan in de zomer geschikt om te zwemmen, kanoën of gondelvaren. Maar in 1941 blijkt de Edesche IJsclub niet meer te kunnen exploiteren en draagt zij de baan over aan de ‘heren Bruil’ die in de volgende jaren de baan openstelt. In 1950 blijkt de ijsbaan in een uitbreidingsplan van Ede te liggen en meldt Burgemeester Boot in de Gemeenteraad dat er in de toekomst op de onder te spuiten sintelbaan bij de Reehorst kan worden geschaatst.  Van de Edesche IJsclub lees je in en na die jaren niets meer.
 

1924 De ijsbaan tussen de Schaapsweg en de Ganzenweide

In 1950 biedt Ede veel meer schaatsmogelijkheden. Behalve de ijsbaan aan de Schaapsweg zijn er ijsbanen bij De Zanding in Otterlo, bij Van Ginkel in Ederveen, bij Jachtslot Sint Hubertus op de Hoge Veluwe, op landgoed Mariënhof tussen Lunteren en Ederveen en op het Spinnemeer in De Klomp. In 1947 heeft Gelders Veenendaals ijsclub Vooruit een baan aan het Benedeneind. Ook Harskamp hield van schaatsen in 1947 wordt vanuit Harskamp in een krantenartikel gevraagd om een ijsbaan dat ’s zomers als zwembad te gebruiken is.
IJsclubs waren er in Ede (opgericht in 1918), in Lunteren (opgericht in 1929) en in Gelders Veenendaal (opgericht 1918).
 

1985 De EIJV-ijsbaan op de sintelbaan van Sportpark De Reehorst

De strenge winter van 1963 brengt weer nieuw leven voor het schaatsleven in Ede. Nadat Jan Klok, de latere kunstijsbaandirecteur in Den Haag, in 1954 in Ede een schaatstrainingsgroep en in 1955 een ‘Edese ijssportvereniging’ heeft opgericht, is hij in 1963 één van de oprichters van de Edese IJsvereniging EIJV. Na vele jaren schaatsplezier op de natuurijsbaan bij De Reehorst opent de huidige skeeler- en natuurijsbaan op sportcomplex ’t Schuttersveld de poort.
De EIJV is nu nog steeds een bloeiende vereniging met ongeveer 300 actieve leden. De Edese schaatsgeschiedenis vanaf de oprichting van de EIJV is beschreven in het boekje Edese IJsvereniging 1963 – 2013 Vijftig jaar verenigingsgeschiedenis en wat eraan vooraf ging.

Ede is dus in elk geval al ruim 100 jaar schaatsminded. En dat blijft zo. Dat merkt de EIJV als er een natuurijsperiode is. 1000 bezoekers gemiddeld per dag, met uitschieters op een mooie avond van misschien wel 2000 schaatsers.
 

2021 Drukte op de EIJV-ijsbaan op sportcomplex ‘t Schuttersveld

Een kunstijsbaan in Ede?

In de periode 1968-1973 heeft de gemeente Ede met de Provincie onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van een kunstijsbaan in Ede. Jan Klok, ook gemeenteraadslid voor Gemeentebelangen, probeerde met zijn Stichting Gelderse IJsbaan de gemeente Ede mee te krijgen in zijn plan voor innovatief plan een combinatie van zwembad en energiezuinige ijsbaan. Den Haag kreeg wel zo’n baan, maar Ede niet.

EIJV gaf niet op. In de Heideweek 1988 reed een wagen mee met de kreet: ‘Blijft de kunstijsbaan hier een luchtkasteel?’
 

1988 EIJV tijdens de Heideweekoptocht: Blijft de kunstijsbaan hier een luchtkasteel?

De volgende poging start in 1990 en loopt nog steeds. Eerst maken de ijsclubs uit de Gelderse Vallei een mooi plan voor een kunstijsbaan op de Wageningse Berg. In 1999 hangt dat plan aan een ijzig dun draadje, waarna het, als onhaalbaar, wordt opgegeven.

Daarna trekt de Edese IJsvereniging onder leiding van voorzitter Theo van de Rijt de kar. In winter van 2004 – 2005 komt er een plan voor een kunstijsbaan ten zuiden van de A12 en ten westen van de Willem Dreeslaan. In 2008 heet die de WERV-ijsbaan (Wageningen, Ede, Rhenen, Veenendaal) en in 2010 is het plan samengevat in een prachtig boekje en vanaf dat moment is er sprake van Icevalley.
 

2010 Icevalley, omslag van de brochure

In 2011 schiet de wethouder van Sport het plan zonder onderbouwing voortijdig af.
Natuurlijk geeft schaatsend Ede niet op. “Een kunstijsbaan in Ede was nog nooit zo dichtbij” klinkt het in 2018 als het plan is aangepast en de beoogde locatie oostelijk van de Willem Dreeslaan ligt. In 2020 meldt de wethouder van Sport dat er veel animo is om die kunstijsbaan te realiseren. Helaas wordt in het collegeakkoord van 2022 geconcludeerd dat een ijshal een brug te ver is. Zo’n ijsbaan moet zonder betrokkenheid van de gemeente privaat worden geëxploiteerd.
In 2023 maakt een extern bureau daarom een haalbaarheidsstudie voor een kunstijsbaan naar voorbeeld van de Schaatsbaan Rotterdam. Een demontabele ijsbaan zodat de grond in de zomer voor ander gebruik vrij is, een beperkte investering door de Gemeente en een sluitende exploitatie door een private partij is haalbaar in Ede. Dat is de conclusie in 2024. De wethouder van Sport wil schaatsen in najaar 2025. Maar niemand kent zijn plan.
Daarom maakt de Promotiegroep kunstijsbaan Ede het plan wereldkundig en probeert de Promotiegroep de bevolking en de Edese politiek enthousiast te krijgen voor het plan. Een tunnelijsbaan in Ede is haalbaar, wenselijk en supercool.

Schaatsen is cultureel erfgoed

Er is geen land in de wereld waar het eerste natuurijs ‘breaking news’ is op het belangrijkste televisienieuws. Nederland wordt schaatsgek als het vriest. Dat is nu zo en dat is al eeuwenlang zo geweest. Nederland heeft een ijscultuur. En daarom staan Schaatsen op natuurijs en het Schoonrijden op de Inventaris Immaterieel Erfgoed. Schaatsen is Cultureel erfgoed.

In haar prijswinnende scriptie over natuurijs en de Elfstedentocht constateert Anne Veere Hoogbergen in 2021 met verwijzing naar ‘de wetenschap’ dat de Nederlandse schaatscultuur onderdeel is van de nationale identiteit.
 

Cartoon 1993: schaatsen is duidelijk onderdeel van de Nederlandse identiteit

Schaatsen hoort onverbrekelijk bij Nederland, bij Gelderland en bij Ede. Net als die kunstijsbaan.